SAN MIGUEL DE CELANOVA
SAN MIGUEL DE CELANOVA.Con 8,5m de lonxitude, 3,85m de ancho e un máximo de 6m de altura, segundo consta nun documento de principios do século XI, este pequeno oratorio foi edificado, no horto do mosteiro de Celanova, cara ao ano 940 en tempos de Ramiro II, por San Rosendo de Dumio en memoria do seu irmán Froila, fundador do mesmo. Parece ser que na súa orixe foi un hospitiolium e, polo tanto, estaba destinado a servir de aloxamento a monxes alleos ao mosteiro que estivesen de paso nel.
Construído en magnífica pedra de sillería na tradición da mellor arte visigodo do século VII, consta dunha
pequena nave cadrada, sen compartimentos laterais, unha pequena antesala ou atrio e unha ábsida diminuta de planta rectangular ó exterior e de ferradura no interior, separados entre si por arcos de ferradura prolongados ata 2/3 do radio e enmarcados por un alfiz moldurado. O feito de que a nave central sexa sensiblemente máis ancha que a ábsida e o atrio confírelle unha certa sensación de igrexa cruciforme, ao estilo de Santa Comba de Bande , igrexa visigoda do século VII, distante só 16 km de Celanova e, sobre todo, a San Fructuoso de Montelios , situada en Braga (Portugal) e tamén moi próxima, á que ademais recorda pola calidade da sillería utilizada na súa construción.
O que confire a esta pequena capela unha importancia especial no estudo da arquitectura mozárabe, é o feito de que na cobertura de cada un dos tres corpos, os tres abovedados, utilizáronse sistemas diferentes, o que a converte nun auténtico mostrario dos métodos de abovedamento utilizados nesta época:
- A pequena e única nave cóbrese cunha bóveda de canón de ferradura inspirada claramente na arquitectura
islámica do momento. Arrinca dunha sinxela liña de imposta.
- O espazo central ou transepto, máis elevado, cóbrese cunha bóveda de arestas en ladrillo, sostida por arcos peraltados que parten dunhas ménsulas de modillóns de rolos colocados nos muros oriental e occidental, que se eleva o suficiente como para que poidan abrirse nos seus muros catro fiestras a gran altura, que proporcionan unha excelente iluminación a todo o interior do oratorio; orientadas cara ós catro puntos cardinais, son plasmación dun simbolismo cósmico.
- A bóveda da ábsida está formada por unha cúpula formada pola intersección de oito casquetes esféricos xa que, aínda que a súa forma exterior é un cadrado, a interior forma unha ferradura moi pechada, de 1,35m de radio que, polo seu pequeno tamaño, recorda máis a un mihrab árabe que a unha ábsida cristián. Tratábase do centro litúrxico, orientado cara ó leste como símbolo do orto solar ó entender a Deus como “luz do Universo” . O arco de acceso a ábsida recorda ó mirab da mesquita de Córdoba polo seu alfiz, aínda que este non toca o trasdorso do arco.
Exteriormente o edificio parece estar formado por cubos xustapostos xerarquizados a partir dun núcleo central. As aberturas están formadas por arcos de ferradura. No exterior chama a atención o aparello de cantería (os muros son grosos, case de un metro). No medio do medio do transepto e cara ós pes da nave aparecen catro contrafortes, semellantes aos existentes nas construcións asturianas anteriores, dúas nos costados da nave central e outros dous nos do atrio, cuxo obxectivo puido ser aumentar a sensación de verticalidade, xa que non parecen necesarios por motivos estruturais. Na cornixa distinguimos uns modillóns de oito rolos de tradición cordobesa, os seus lóbulos dispóñense en orde crecente e están decorados
con rosetas e roldas helicoidais. A cuberta do presbiterio está apoiada sobre unha cornixa de puntas de serra, tamén de tradición oriental.
San Miguel dispón dunha única porta ao exterior, alintelada e situada, como é moi habitual nas igrexas mozárabes, no custado sur, aínda que neste caso non está no centro da igrexa, senón no adro, e de seis fiestras, todas elas moi estreitas, abucinadas, e terminadas en arcos de ferradura, que están situadas unha na ábsida, outra no adro e as outras catro na parte superior de cada muro da cámara principal.
O resultado final é que neste pequeno edificio, de menos de 22m2 , podemos comprobar a relación entre a arte visigoda e a súa sucesora, a arte. En efecto, todo nel é un canto ao eclecticismo que permite aos construtores utilizar segundo o seu propio criterio os elementos artísticos ou técnicos coñecidos en cada momento, sen ter que aterse a normas prefixadas, o que xera unha liberdade de creación que consideramos como a característica máis significativa destes dous períodos da arte altomedieval español. En San Miguel de Celanova atopamos elementos tomados de San Fructuoso de Montelios, como o seu tipo de construción, a aparencia de estrutura cruciforme e o seu aspecto exterior en xeral, xunto algún detalle da arte asturiano como os contrafortes, e todo iso unido a unhas técnicas de cobertura e, quizá o máis importante, unha sensibilidade árabe en todos os detalles do seu interior, desde a decoración das bóvedas e os arcos de ferradura con alfiz, ata o tratamento da luz, en base a fiestras estreitas con derrame interior, situadas de forma que iluminan a dúas alturas o interior, dando unha maior sensación de profundidade a un espazo de tan reducidas proporcións.
Construído en magnífica pedra de sillería na tradición da mellor arte visigodo do século VII, consta dunha
pequena nave cadrada, sen compartimentos laterais, unha pequena antesala ou atrio e unha ábsida diminuta de planta rectangular ó exterior e de ferradura no interior, separados entre si por arcos de ferradura prolongados ata 2/3 do radio e enmarcados por un alfiz moldurado. O feito de que a nave central sexa sensiblemente máis ancha que a ábsida e o atrio confírelle unha certa sensación de igrexa cruciforme, ao estilo de Santa Comba de Bande , igrexa visigoda do século VII, distante só 16 km de Celanova e, sobre todo, a San Fructuoso de Montelios , situada en Braga (Portugal) e tamén moi próxima, á que ademais recorda pola calidade da sillería utilizada na súa construción.
O que confire a esta pequena capela unha importancia especial no estudo da arquitectura mozárabe, é o feito de que na cobertura de cada un dos tres corpos, os tres abovedados, utilizáronse sistemas diferentes, o que a converte nun auténtico mostrario dos métodos de abovedamento utilizados nesta época:
- A pequena e única nave cóbrese cunha bóveda de canón de ferradura inspirada claramente na arquitectura
islámica do momento. Arrinca dunha sinxela liña de imposta.
- O espazo central ou transepto, máis elevado, cóbrese cunha bóveda de arestas en ladrillo, sostida por arcos peraltados que parten dunhas ménsulas de modillóns de rolos colocados nos muros oriental e occidental, que se eleva o suficiente como para que poidan abrirse nos seus muros catro fiestras a gran altura, que proporcionan unha excelente iluminación a todo o interior do oratorio; orientadas cara ós catro puntos cardinais, son plasmación dun simbolismo cósmico.
- A bóveda da ábsida está formada por unha cúpula formada pola intersección de oito casquetes esféricos xa que, aínda que a súa forma exterior é un cadrado, a interior forma unha ferradura moi pechada, de 1,35m de radio que, polo seu pequeno tamaño, recorda máis a un mihrab árabe que a unha ábsida cristián. Tratábase do centro litúrxico, orientado cara ó leste como símbolo do orto solar ó entender a Deus como “luz do Universo” . O arco de acceso a ábsida recorda ó mirab da mesquita de Córdoba polo seu alfiz, aínda que este non toca o trasdorso do arco.
Exteriormente o edificio parece estar formado por cubos xustapostos xerarquizados a partir dun núcleo central. As aberturas están formadas por arcos de ferradura. No exterior chama a atención o aparello de cantería (os muros son grosos, case de un metro). No medio do medio do transepto e cara ós pes da nave aparecen catro contrafortes, semellantes aos existentes nas construcións asturianas anteriores, dúas nos costados da nave central e outros dous nos do atrio, cuxo obxectivo puido ser aumentar a sensación de verticalidade, xa que non parecen necesarios por motivos estruturais. Na cornixa distinguimos uns modillóns de oito rolos de tradición cordobesa, os seus lóbulos dispóñense en orde crecente e están decorados
con rosetas e roldas helicoidais. A cuberta do presbiterio está apoiada sobre unha cornixa de puntas de serra, tamén de tradición oriental.
San Miguel dispón dunha única porta ao exterior, alintelada e situada, como é moi habitual nas igrexas mozárabes, no custado sur, aínda que neste caso non está no centro da igrexa, senón no adro, e de seis fiestras, todas elas moi estreitas, abucinadas, e terminadas en arcos de ferradura, que están situadas unha na ábsida, outra no adro e as outras catro na parte superior de cada muro da cámara principal.
O resultado final é que neste pequeno edificio, de menos de 22m2 , podemos comprobar a relación entre a arte visigoda e a súa sucesora, a arte. En efecto, todo nel é un canto ao eclecticismo que permite aos construtores utilizar segundo o seu propio criterio os elementos artísticos ou técnicos coñecidos en cada momento, sen ter que aterse a normas prefixadas, o que xera unha liberdade de creación que consideramos como a característica máis significativa destes dous períodos da arte altomedieval español. En San Miguel de Celanova atopamos elementos tomados de San Fructuoso de Montelios, como o seu tipo de construción, a aparencia de estrutura cruciforme e o seu aspecto exterior en xeral, xunto algún detalle da arte asturiano como os contrafortes, e todo iso unido a unhas técnicas de cobertura e, quizá o máis importante, unha sensibilidade árabe en todos os detalles do seu interior, desde a decoración das bóvedas e os arcos de ferradura con alfiz, ata o tratamento da luz, en base a fiestras estreitas con derrame interior, situadas de forma que iluminan a dúas alturas o interior, dando unha maior sensación de profundidade a un espazo de tan reducidas proporcións.
Subido por: Manuel Carril Veres
SANTA COMBA DE BANDE
SANTA COMBA DE BANDE. Era unha pequena igrexa monástica destinada a abeirar ós camiñantes. Tiña forma de cruz grega á que se engadían unha ábsida no costado oriental e un pórtico no occidental, practicamente simétricos. Sobre o cruzamento das dúas naves existe unha lanterna cuberta por tellado a catro augas, cunha fiestra a cada lado situadas sobre os tellados a dúas augas que cobren as naves. Na actualidade existe ademais unha cámara no costado nordeste, con tellado plano continuación do da nave norte e substituír o pórtico orixinal, que seguramente sería do mesmo tipo que o de San Xoán de Baños , por outro que ten un único tellado plano con dous arcos de medio punto, un ao norte e o outro ao oeste, e unha espadana do século XIX na unión do pórtico coa nave occidental.
Mentres todos os paramentos interiores, incluídas as bóvedas e toda a decoración, corresponden á fábrica orixinal, os lenzos exteriores sufriron modificacións, debidos a ruínas parciais e ao engadido de tres compartimentos en cada costado e a posterior eliminación de cinco deles.
O interior é dunha gran sinxeleza . As naves están cubertas por bóvedas de medio canón construídas con ladrillo do tipo romano e terminan no cadrado central en arcos de ferradura. Devanditos arcos, que rematan directamente na parede sobre repisas decoradas, xúntanse de dous en dous en cada esquina de forma que só dúas deles son completos, mentres que os outros dous arrincan enjarjados con aqueles. Por encima dos arcos arrincan os muros que soportan o ciborio , dunha altura que é aproximadamente o dobre do seu anchura e cunha fiestra en cada un dos lados, cuberto por unha bóveda de aresta, a semellanza da do Mausoleo de Gala Placidia en Rávena, feita tamén con grandes ladrillos de tipo romano e que arrinca a
partires de semicircunferencias nos muros.
A ábsida, cuberta por bóveda semicircular, está separada do resto da igrexa por un arco toural en forma de ferradura, sobre impostas que continúan ao longo dos muros e que se apoian cada unha en dous capiteis sobre columnas colocadas paralelamente aos muros. Encima da bóveda do ábsida había unha pequena cámara á que só se podía acceder por unha fiestra interior existente no muro da nave oriental, o que será moi habitual na arquitectura asturiana posterior. Actualmente rebaixouse o tellado da ábsida, quedando a fiestra cara ao exterior. Dos catro capiteis, mentres os dous máis próximos á cabeceira son da mesma época que a igrexa e dunha técnica moi pouco depurada, os dous que dan á nave son de estilo romano provincial, de tipo corintio dexenerado. As columnas son de mármore negro, posiblemente reutilizadas dalgunha construción romana da zona. Nos últimos anos restauráronse as pinturas do ábsida, engadidas a finais da Idade Media.
O resto de decoración da igrexa consiste nunha imposta que percorre o comezo da bóveda do ábsida e bordea a fiestra que nel existe, que está formada por un tallo serpenteante con acios e follas unhas fileiras de sogueado nas naves á altura das repisas dos arcos do cruceiro e outras do mesmo tipo nos muros deste, por encima do final dos arcos. Tamén é de destacar a celosía da fiestra da ábsida, formada por semicírculos que cabalgan uns sobre outros.
O aparello dos muros é, como toda a arquitectura desa época, a base de grandes sillares ben labrados colocados en fiadas horizontais que forman unha estrutura moi sólida como demostra o seu magnífico estado de conservación.
Pero o máis importante desta igrexa é que atopámonos ante a primeira das igrexas cruciformes da arquitectura visigoda. En efecto, parece que partindo da estrutura que para a súa tumba importou San Fructuoso, imitando modelos de Rávena e Bizancio, adoptouse a mesma forma para as igrexas posteriores, para o que ao esquema de dúas naves cruzadas e o ciborio sobre o seu cruceiro bastaba engadir a capela maior e, para que o conxunto conservase esa simetría que posiblemente era o seu maior atractivo, engadíaselle tamén no lado oposto un pórtico das mesmas dimensións que aquela.
Este feito foi tan importante que, como demostraron modernas investigacións, o modelo de Santa Comba foi absolutamente respectado noutras igrexas posteriores.
Como detalle anecdótico poderiamos engadir que a súa similitude con Montelios non termina na forma da planta, senón que o mesmo que naquela, existe tamén un arcosolio incrustado nun muro, situado na toledana no interior da igrexa mentres na galega estaba no exterior de acordo co costume da época na rexión galaico-portuguesa. Isto poderíase interpretar como que tamén foron construídas como capelas funerarias, convertidas posteriormente en igrexas monacais engadindo apousentos laterais á estrutura orixinal.
Mención separadamente merece o controvertido tema deses apousentos laterais que se sabe que existían en Santa Comba polos achados efectuados nas escavacións. Os devanditos apousentos, dos que aínda se conserva un, existiron en case todas as igrexas visigodas do século VII, pero mentres que nas igrexas que definimos como cruciformes, entre as que Bande é posiblemente a primeira, aparecen como engadidos á construción orixinal, nas posteriores como a de Nave ou Quintanilla das Viñas, forman parte do deseño inicial. Isto podería deberse a unha necesidade creada pola gran importancia que adquiriu o tipo de vida monacal a finais do século VII e principios do VIII que quizá obrigou a un replaneamento da forma do culto e creou a necesidade destes compartimentos, dedicados a monxes os abertos ás naves e a peregrinos os laterais ao pórtico.
Mentres todos os paramentos interiores, incluídas as bóvedas e toda a decoración, corresponden á fábrica orixinal, os lenzos exteriores sufriron modificacións, debidos a ruínas parciais e ao engadido de tres compartimentos en cada costado e a posterior eliminación de cinco deles.
O interior é dunha gran sinxeleza . As naves están cubertas por bóvedas de medio canón construídas con ladrillo do tipo romano e terminan no cadrado central en arcos de ferradura. Devanditos arcos, que rematan directamente na parede sobre repisas decoradas, xúntanse de dous en dous en cada esquina de forma que só dúas deles son completos, mentres que os outros dous arrincan enjarjados con aqueles. Por encima dos arcos arrincan os muros que soportan o ciborio , dunha altura que é aproximadamente o dobre do seu anchura e cunha fiestra en cada un dos lados, cuberto por unha bóveda de aresta, a semellanza da do Mausoleo de Gala Placidia en Rávena, feita tamén con grandes ladrillos de tipo romano e que arrinca a
partires de semicircunferencias nos muros.
A ábsida, cuberta por bóveda semicircular, está separada do resto da igrexa por un arco toural en forma de ferradura, sobre impostas que continúan ao longo dos muros e que se apoian cada unha en dous capiteis sobre columnas colocadas paralelamente aos muros. Encima da bóveda do ábsida había unha pequena cámara á que só se podía acceder por unha fiestra interior existente no muro da nave oriental, o que será moi habitual na arquitectura asturiana posterior. Actualmente rebaixouse o tellado da ábsida, quedando a fiestra cara ao exterior. Dos catro capiteis, mentres os dous máis próximos á cabeceira son da mesma época que a igrexa e dunha técnica moi pouco depurada, os dous que dan á nave son de estilo romano provincial, de tipo corintio dexenerado. As columnas son de mármore negro, posiblemente reutilizadas dalgunha construción romana da zona. Nos últimos anos restauráronse as pinturas do ábsida, engadidas a finais da Idade Media.
O resto de decoración da igrexa consiste nunha imposta que percorre o comezo da bóveda do ábsida e bordea a fiestra que nel existe, que está formada por un tallo serpenteante con acios e follas unhas fileiras de sogueado nas naves á altura das repisas dos arcos do cruceiro e outras do mesmo tipo nos muros deste, por encima do final dos arcos. Tamén é de destacar a celosía da fiestra da ábsida, formada por semicírculos que cabalgan uns sobre outros.
O aparello dos muros é, como toda a arquitectura desa época, a base de grandes sillares ben labrados colocados en fiadas horizontais que forman unha estrutura moi sólida como demostra o seu magnífico estado de conservación.
Pero o máis importante desta igrexa é que atopámonos ante a primeira das igrexas cruciformes da arquitectura visigoda. En efecto, parece que partindo da estrutura que para a súa tumba importou San Fructuoso, imitando modelos de Rávena e Bizancio, adoptouse a mesma forma para as igrexas posteriores, para o que ao esquema de dúas naves cruzadas e o ciborio sobre o seu cruceiro bastaba engadir a capela maior e, para que o conxunto conservase esa simetría que posiblemente era o seu maior atractivo, engadíaselle tamén no lado oposto un pórtico das mesmas dimensións que aquela.
Este feito foi tan importante que, como demostraron modernas investigacións, o modelo de Santa Comba foi absolutamente respectado noutras igrexas posteriores.
Como detalle anecdótico poderiamos engadir que a súa similitude con Montelios non termina na forma da planta, senón que o mesmo que naquela, existe tamén un arcosolio incrustado nun muro, situado na toledana no interior da igrexa mentres na galega estaba no exterior de acordo co costume da época na rexión galaico-portuguesa. Isto poderíase interpretar como que tamén foron construídas como capelas funerarias, convertidas posteriormente en igrexas monacais engadindo apousentos laterais á estrutura orixinal.
Mención separadamente merece o controvertido tema deses apousentos laterais que se sabe que existían en Santa Comba polos achados efectuados nas escavacións. Os devanditos apousentos, dos que aínda se conserva un, existiron en case todas as igrexas visigodas do século VII, pero mentres que nas igrexas que definimos como cruciformes, entre as que Bande é posiblemente a primeira, aparecen como engadidos á construción orixinal, nas posteriores como a de Nave ou Quintanilla das Viñas, forman parte do deseño inicial. Isto podería deberse a unha necesidade creada pola gran importancia que adquiriu o tipo de vida monacal a finais do século VII e principios do VIII que quizá obrigou a un replaneamento da forma do culto e creou a necesidade destes compartimentos, dedicados a monxes os abertos ás naves e a peregrinos os laterais ao pórtico.
Subido por: Manuel Carril Veres
Nenhum comentário:
Postar um comentário